مطالعه ای تطبیقی بر شکل گیری، تطور و گستره استعمال اصل استصحاب در علم اصول فقه در بین مذاهب اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشکده الاهیات ، رشته فقه و اصول دانشگاه قم

2 عضو هیئت علمی دانشگاه قم

10.22091/rcjl.2023.8689.1006

چکیده

استصحاب یکی از مسائل پرکاربردِ اصول‌فقه است و فقیه، پس از یأس از یافتن حکم شرعی در ادله‌‌ی اربعه، آن را مستند حکمِ شرعی خود قرار‌می‌دهد. بررسیِ تاریخیِ نحوه‌ی شکل‌گیری «استصحاب» بین مذاهب اسلامی براساس منابع دست اولِ اصولیان شیعه و سنی، نشانگر میزان مشارکت و اثرگذاری ایشان در شکل‌گیری و تطور این اصل، به عنوان بخش مهمی از علم اصول‌فقه است. رهاورد این پژوهش که با روش گردآوری داده‌های کتابخانه‌ای ساماندهی شده‌است، این است که اولین کاربست اصل استصحاب در جوامع علمی اهل‌سنت شکل گرفته‌است؛ اما علی‌رغم ورود زود هنگام، در ادامه مسیرِ علمیِ خود، دچار رکود شدند. درمقابل، نمودار مواجهه اصولیان شیعی با کاربست استصحاب، یک نمودار صعودی است که در آغاز به اتخاذِ اصل استصحاب از اهل‌سنت می‌پردازد، در میانه راه آن را بر‌اساس اصول مذهب خود اصلاح نموده و در ادامه، تعاریف و عملکردهای فقهیِ پرکاربردی برای آن وضع می‌کند و این حرکت تاکنون استمرار دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات