بررسی تطبیقی کاربست اصل استصحاب در موضوعات مستحدثه در فقه مذاهب اسلامی و تطور تار یخی آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه قم

2 دانشجوی دکتری دانشکده الاهیات ، رشته فقه و اصول دانشگاه قم

چکیده

استصحاب یکی از مسائل پرکاربردِ اصول‌فقه است و فقیه، در استنباط حکم مسائل مستحدثه، پس از یأس از یافتن حکم شرعی در ادله‌‌ی اربعه، آن را مستند حکمِ شرعی خود قرار‌می‌دهد. بررسیِ تاریخیِ نحوه‌ی شکل‌گیری «استصحاب» بین مذاهب اسلامی براساس منابع دست اولِ اصولیان شیعه و سنی، نشانگر میزان مشارکت و اثرگذاری ایشان در شکل‌گیری و تطور این اصل، به عنوان بخش مهمی از علم اصول‌فقه است. رهاورد این پژوهش که با روش گردآوری داده‌های کتابخانه‌ای ساماندهی شده‌است، این است که اولین کاربست اصل استصحاب در موضوعات مستحدثه در جوامع علمی اهل‌سنت شکل گرفته‌است؛ اما علی‌رغم ورود زود هنگام، در ادامه مسیرِ علمیِ خود، دچار رکود شدند. درمقابل، نمودار مواجهه اصولیان شیعی با کاربست استصحاب، یک نمودار صعودی است که در آغاز به اتخاذِ اصل استصحاب از اهل‌سنت می‌پردازد، در میانه راه آن را بر‌اساس اصول مذهب خود اصلاح نموده و در ادامه، تعاریف و عملکردهای فقهیِ پرکاربردی برای آن وضع می‌کند و این حرکت تاکنون استمرار دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Principle of the Presumption of Continuity (Istiṣḥāb): A Comparative Study of Its Formation, Evolution, and Scope of Application in the Principles of Jurisprudence in Islamic Sects

نویسندگان [English]

  • Muhammad Nozari 1
  • Ali Mahdavi 2
1 Qom university
2 University of Qom
چکیده [English]

In Islamic legal theory (uṣūl al-fiqh), various principles assist a jurist in deriving Islamic laws from their sources. One such principle is ‘‘the principle of the presumption of continuity,’’ (istiṣḥāb). This article discusses istiṣḥāb in the course of the historical development of Islamic legal theory among Sunni and Shīa schools of thought. After reviewing the early sources of Sunni and Shīa scholars on legal theory, this article investigates the constructive contribution of Shīa and Sunni works concerning the formation and evolution of istiṣḥāb; an attempt which may, in part, serve to resolve the Shīa – Sunni quarrel about the formation and evolution of Islamic legal theory as a whole. This study concludes by acknowledging the Sunni scholars’ role in the invention of istiṣḥāb, followed by the stagnation era, and on the contrary, the adoption and development of istiṣḥāb among Shīas.

کلیدواژه‌ها [English]

  • uṣūl al-fiqh
  • istiṣḥāb
  • Shīa uṣūlīs
  • Sunni uṣūlīs