ارزیابی فقهی چالش‌های تعیین دیه ذهاب بخشی از منفعت گویایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشگر دفتر مطالعات فقهی پزشکی قانونی و عضو گروه اصول مرکز فقهی ائمه اطهار (ع)

2 دانشیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشکده الهیات قم/ دانشگاه قم/ قم/ ایران.

چکیده

آسیب نطق بدون زیان به جرم زبان از آسیب‌های مبتلا به بوده و در بدنه کارشناسی و محاکم قضایی پرونده‌هایی را به خود اختصاص می‌دهد. میزان تعیین دیه برای چنین آسیبی از منظر فقه و روایات سنجه با حروف بیست و هشت‌گانه عربی است. چالش‌ها و ابهاماتی در عرصه این حکم وجود دارد که نیازمند بررسی است. معیار بودن حروف عربی برای همه زبان‌ها، تعداد حروف عربی، نقش حروف غیرزبانی، معیار بدن تکلم یا زوال حروف ابهاماتی که در این مسئله وجود دارد. مطالعه پیشرو چالش‌های موجود را بررسی و به نتیجه رسانده است. براین‌اساس در همه زبان‌ها، تعداد حروف بیست و هشت‌گانه عربی معیار تعیین دیه است مگر زبان‌هایی که این سنجه در آنها قابل‌تطبیق نباشد و در این صورت آسیب، موضوع ارش خواهد بود. تعداد حروف عربی اگر چه در واقع بیست و نه حرف است؛ ولی به‌حکم روایات باید الف و همزه یک حرف در نظر گرفته شود و در نتیجه دیه بر بیست و هشت جزء تقسیم گردد. برای تعیین دیه و ارش ذهاب بخشی از منفعت گویایی، فرقی میان حروف لسانی و غیر لسانی وجود ندارد و همه حروف به یک‌میزان در دیه نقش دارند. معیار زوال منفعت گویایی، قدرت بر ادای حروف است و دیه بر اساس آن تعیین می‌گردد نه قدرت بر کلام.

تازه های تحقیق

1) نتیجه

مطالعه منابع فقهی اعم از روایی و کلمات فقها در موضوع ذهاب بخشی از منفعت گویایی بدون آسیب جرم زبان بررسی چالش‌های پیشروی این مسئله را میسر ساخت و به نتایج ذیل ختم شد؛

  • حکم مسئله از نظر فقهی مشهور و از نظر ادله قابل‌دفاع است؛ بنابراین در مواردی که آسیب گفتار بدون آسیب به جرم زبان، دیه با معیار تعداد حروف تعیین می گردد.
  • در همه زبان‌ها تعداد حروف بیست و هشت‌گانه عربی معیار تعیین دیه است مگر زبان‌هایی که این سنجه در آنها قابل‌تطبیق نباشد و در این صورت برای آسیب وارده ارش تعیین می‌گردد.
  • تعداد حروف عربی اگر چه در واقع بیست و نه حرف است؛ ولی به‌حکم روایات باید الف و همزه یک حرف در نظر گرفته شود و در نتیجه دیه بر بیست و هشت جزء تقسیم گردد.
  • برای تعیین دیه و ارش ذهاب بخشی از منفعت گویایی، فرقی میان حروف لسانی و غیر لسانی وجود ندارد و همه حروف به یک‌میزان در دیه نقش دارند.
  • معیار در تعیین دیه زوال منفعت گویایی، مقدار حروف زائل شده است نه قدرت بر نطق و گفتار.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

An Islamic Jurisprudential Assessment of the Challenges in Determining the Reparations for Partial Loss of Speech

نویسندگان [English]

  • Reza Poorsedghi 1
  • Mohammad Nozari Ferdowseieh 2
1 Research ar the Office of Fiqhi Studies in Forensic Medicine, and Member of Fiqh and Usūl Department at ‘A’eme ‘Athār Fiqhi Research Center
2 Assistant Professor, Department of Fiqh and Fundamentals of Islamic Law, University of Qom, Qom,
چکیده [English]

The injury to speech without damage to the physical structure of the tongue represents a significant issue within expert evaluations and judicial proceedings. The determination of diyah (reparations) for such injuries, from the perspective of Islamic jurisprudence and traditions, is based on the twenty-eight letters of the Arabic alphabet. There are several challenges and ambiguities regarding this ruling that require thorough examination. The applicability of Arabic letters as a standard for all languages, the total number of Arabic letters, the role of non-verbal elements, and the criteria for speech impairment or the loss of letters all contribute to the complexities of this issue. This study analyzes the existing challenges and provides conclusions. Accordingly, in all languages, the twenty-eight letters of the Arabic alphabet serve as the standard for determining blood money, except in languages where this metric cannot be applied; in such cases, the injury will be categorized as a subject of arsh (compensation). While the actual number of Arabic letters is twenty-nine, according to the traditions, the letter "alif" and the hamzah should be considered as one letter, resulting in the division of diyah into twenty-eight parts. There is no distinction between linguistic and non-linguistic letters in determining diyah and arsh for partial loss of speech; all letters equally contribute to the diyah. The criterion for the loss of speech is the ability to articulate letters, and diyah is determined based on this capacity, rather than the ability to produce speech.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Diyah (Reparations)
  • Arsh (Compensation)
  • Tongue
  • Speech Injury
  • Articulation
  • Letters
  1. اردبیلى، احمد بن محمد. (1403ق). مجمع الفائدة و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان، چاپ اول. قم: دفتر انتشارات اسلامى.
  2. حکیم، سید محسن طباطبایى. (1410ق). منهاج الصالحین، چاپ اول. بیروت: دار التعارف للمطبوعات.
  3. حلبى، ابن زهره، حمزة بن على حسینى. (1417ق). غنیة النزوع إلى علمی الأصول و الفروع، چاپ اول، قم: مؤسسه امام صادق علیه السلام.
  4. حلبى، ابو الصلاح، تقى الدین بن نجم‌الدین. (1403ق). الکافی فی الفقه، چاپ اول، اصفهان: کتابخانه عمومى امام امیر المؤمنین علیه السلام.
  5. حلّى، ابن ادریس، محمد بن منصور. (1410ق). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوى، چاپ دوم. قم: دفتر انتشارات اسلامى.
  6. حلّى، علامه، حسن بن یوسف. (1410ق). إرشاد الأذهان إلى أحکام الإیمان، چاپ اول. قم: دفتر انتشارات اسلامى.
  7. حلّى، علامه، حسن بن یوسف. (1413ق). قواعد الأحکام فی معرفة الحلال و الحرام، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
  8. حلّى، علامه، حسن بن یوسف. (1413ق). مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة، چاپ دوم. قم: دفتر انتشارات اسلامى.
  9. خویى، سید ابوالقاسم موسوى. (1422ق). مبانی تکملة المنهاج، چاپ اول. قم: مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی ره.
  10. دیلمى، سلاّر، حمزة بن عبدالعزیز. (1404ق). المراسم العلویة و الأحکام النبویة، چاپ اول. قم: منشورات الحرمین.
  11. سبزوارى، سید عبد الأعلى. (1413ق). مهذّب الأحکام. چاپ چهارم. قم: مؤسسه المنار - دفتر حضرت آیة الله.
  12. طوسى، ابو جعفر، محمد بن حسن. (1387ق). المبسوط فی فقه الإمامیة، چاپ سوم. تهران: المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة.
  13. طوسى، ابوجعفر، محمد بن حسن. (1390ق). الاستبصار فیما اختلف من الأخبار، چاپ اول. تهران: دارالکتب الإسلامیة.
  14. طوسى، ابوجعفر، محمد بن حسن. (1407ق). الخلاف، چاپ اول. قم: دفتر انتشارات اسلام.
  15. طوسى، ابوجعفر، محمد بن حسن. (1407ق). تهذیب الأحکام، چاپ چهارم. دارالکتب الإسلامیة، تهران، چهارم.
  16. طوسى، ابوجعفر، محمد بن حسن. (بی‎تا). الفهرست، چاپ اول. نجف اشرف: المکتبة الرضویة.
  17. عاملى، سید جواد بن محمد. (بی‎تا). مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلاّمة. چاپ اول. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  18. عاملى، شهید اول، محمد بن مکى. (1414ق). غایة المراد فی شرح نکت الإرشاد، چاپ اول. قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم.
  19. عاملى، شهید ثانى، زین‌الدین بن على. (1414ق). حاشیة الإرشاد، چاپ اول. قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم.
  20. فاضل لنکرانى، محمد. (1418ق). تفصیل الشریعة فی شرح تحریرالوسیلة - الدیات، در چاپ اول. قم: مرکز فقهى ائمه اطهار علیهم‌السلام.
  21. فاضل هندى، محمد بن حسن. (1416ق). کشف اللثام و الإبهام عن قواعد الأحکام. چاپ اول. قم: دفتر انتشارات اسلامى.
  22. صدوق، قمّى، محمّد بن على بن بابویه. (1413ق). من لایحضره الفقیه، چاپ دوم. قم: دفتر انتشارات اسلامى.
  23. کلوانق، امین سلیمان، سید محمدجواد وزیری فرد و محمد نوذری فردوسیه. (1399). «واکاوی مبانی فقهی دیه در هم‌زمانی نقصان تکلم و قطع بخشی از زبان» شماره 102، صص 7-34.
  24. کلینى، محمد بن یعقوب. (1407ق). الکافی، چاپ چهارم. تهران: دارالکتب الإسلامیة.
  25. مفید، بغدادى، محمّد بن محمد بن نعمان عکبرى. (1413ق). المقنعة. چاپ اول. قم: کنگره جهانى هزاره شیخ مفید.
  26. نجاشى، ابوالحسن، احمد بن على. (1407ق). رجال النجاشی - فهرست أسماء مصنفی الشیعة، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
  27. نجفى، صاحب الجواهر، محمدحسن. (بی‎تا). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، چاپ هفتم. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.