بررسی فقهی کیفرگذاری بی‌حجابی از طریق محرومیت از حقوق اجتماعی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته دکتری جامعه المصطفی العالمیه - مؤسسه آموزش عالی علوم انسانی

2 استادیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

3 دانشیار گروه حقوق جزا و جرم شناسی دانشگاه قم

چکیده

ناهنجاری بی‌حجابی، زیان‌هایی به‌سلامت معنوی و زندگی اجتماعی مخصوصاً ثبات خانواده، به‌عنوان هسته اجتماع وارد می‌کند، ازاین‌رو واکنش کیفری در قبال آن ضروری است. قانون‌گذار کیفری ایران، از دو واکنش حبس و جزای نقدی استفاده کرده است، ولی نتایج، بیانگر عدم فائده آن بوده است. ازاین‌رو اخیراً کیفرگذاری محرومیت از حقوق اجتماعی مطرح شده است، اگرچه حقوق اجتماعی به‌عنوان حقوق فرد در ارتباط با مؤسسات اجتماعی، تعریف می‌شود، ولی هم در این معنا و هم در مصادیق آن اجماع وجود ندارد. در این مقاله با روش توصیفی تحلیلی و منابع کتابخانه‌ای، ماهیت استفاده از این کیفر، را مورد بررسی قرار دهد. هرچند محرومیت از حقوق اجتماعی در مقایسه با زندان و جریمه نقدی، امتیازاتی دارد و در مواردی نیز در شریعت تجویز شده است؛ اما به لحاظ فقهی در مواردی که با حیات فرد و حقوق اساسی او پیوند می‌خورد، مثلاً محرومیت از پذیرش در مراکز درمانی، به نظر مشروع نمی‌نماید.

تازه های تحقیق

نتایج

از این تحقیق نتایج ذیل به‌دست‌آمده است:

1- ناهنجاری بی‌حجابی وبد حجابی، عفت عمومی را جریحه دار می‌کند، زمینه فساد در جامعه را فراهم می‌کند وموجب تزلزل در کانون خانواده‌ها می‌شود، لذا در سیاست کیفری، جرم‌انگاری شده است. مبنای مشروعیت چنین جرم‌انگاری، ادله وجوب حجاب، از جمله آیات وروایات است که با صراحت دلالت بر وجوب حجاب دارد.

2-قانون‌گذار ایران واکنش در قبال بزه بی‌حجابی وبد حجابی را حبس وجریمه مالی قرار داده است. اما چنین جرم انگاریی بر اساس اصل فائده مندی نیست، چون زندان جرم زا ومجرم پروراست، جریمه مالی نسبت به سرمایه دار بی‌تاثیر است و نسبت به فقیر فساد آور.

3- محرومیت از برخی حقوق اجتماعی را می‌شود به‌عنوان کیفر چنین بزه قرار داد، مبنای شرعی دارد چنین محرومیت، به چند صورت در فقه آمده است: یکی به‌صورت مجازات تبعی، از قبیل محرومیت از حق نکاح به‌تبع مجازات حدی در جرم زنا با زن شوهردار، زنا با زن در حال عده رجعیه، محرومیت از حق نکاح درمجازات حد لواط. دیگری به‌صورت مجازات تکمیلی از قبیل افزایش چنین مجازات در مجازات حدی درجرم قوادی درحد زنا و شرب خمر در مکان وزمان مقدس، افزایش مجازات در حد زنا و لواط با میت. همچنین محرومیت از چنین حقوقی از مصادیق مجازات تعزیری نیز است، چون دائره تعزیر درقاعده «التعزیر بما یراه الحاکم» وسیع است وچنین محرومیت در قانون مجازات اسلامی به‌عنوان مجازات تأدیبی و تأمینی نیز مقرر شده است.

4- کیفرگذاری از طریق محرومیت از برخی حقوق اجتماعی، اگر بر اساس اصل تناسب ومصلحت انگاری باشد مؤثر و فائده مند است، البته اصل تناسب مانع محرومیت از هر نوع حقوق اجتماعی است، بر اساس این اصل نمی‌شود کیفر چنین بزه را محرومیت از حقوق حیاتی از قبیل منع تداوی در مراکز درمانی قرار داد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Fiqhi Examination of Penalizing Improper Hijab Through Deprivation of Social Rights

نویسندگان [English]

  • gambar javid 1
  • golamreza peyvandi 2
  • mohammad ali haji deh abadi 3
1  Doctoral student of Al-Mustafa Al-Alamiya Society - Higher Education Institute of Human Sciences;.qom.iran
2  Assistant Professor at the Institute of Islamic Culture and Thought.tehran.iran
3 Associate Professor, Department of Criminal Law and Criminology, Qom University.qom.iran
چکیده [English]

Improper hijab inflicts harm on the spiritual health and social life, particularly the stability of the family as the core of the community. Therefore, a criminal response to it is necessary. The Iranian criminal legislature has utilized two reactions: imprisonment and monetary fines, but the results have indicated their ineffectiveness. Consequently, the penalization of deprivation of social rights has been recently proposed. Although social rights are defined as an individual's rights in relation to social institutions, there is no consensus on this meaning and its instances. This article, recruiting a descriptive-analytical method and library resources, examines the nature of using this penalty. While deprivation of social rights has advantages compared to imprisonment and monetary fines, and is also prescribed in some cases in Islamic law, it does not appear Fiqhi legitimate in instances where it is connected to an individual's life and fundamental rights, such as deprivation of access to medical facilities.

کلیدواژه‌ها [English]

  • : Penalization
  • Improper Hijab
  • Deprivation of Social Rights
  • Deprivation of Medical Treatment
  • Deprivation of Fundamental Rights
  1. آقایی، مجید. (1385). جرایم علیه مردگان در حقوق کیفری ایران. تهران: میثاق عدالت.
  2. ابن ادریس حلّی، محمد بن منصور بن احمد. (1410ق). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی. چاپ دوم. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  3. ابن حزم اندلسی. (1352ق). المحلی . قاهره: مکتب دارالتراث.
  4. ابن قدامة، عبدالرحمن. (1405ق). الشرح الکبیر . بیروت: دارالفکر.
  5. ابن منظور، محمد ابن مکرم. (1414ق). لسان العرب. چاپ سوم. بیروت: دار صادر.
  6. ابو الصلاح حلبی، تقی الدین بن نجم‌الدین. (بی‌تا). الکافی فی الفقه. تحقیق رضا استادی. قم: مکتبة الامام أمیر المؤمنین (ع).
  7. اردبیلی، محمدعلی. (1386). حقوق جزای عمومی. چاپ سوم. تهران: میزان.
  8. انصاری، مرتضی. (1415ق). کتاب النکاح. قم: کنگره بزرگداشت شیخ اعظم انصاری.
  9. بنی‌هاشمی، سید محمدحسن. (1384). توضیح المسائل مراجع. چاپ یازدهم. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  10. تبریزی، جواد. (بی‌تا). تنقیح مبانی الاحکام، کتاب القصاص. چاپ دوم. قم: دارالصدیقة الشهیدة.
  11. تبریزی، جواد. (1404ق). اسس الحدود و التعزیرات. قم: جامعه مدرسین.
  12. جمعی از پژوهشگران. (1426ق). فرهنگ فقه، مطابق مذهب اهل بیت (ع) (زیر نظر سید محمود هاشمی شاهرودی). قم: مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی.
  13. جمعی از پژوهشگران. (1417ق). معجم فقه الجواهر. لبنان: الغدیر.
  14. جعفری لنگرودی، محمدجعفر. (1374). ترمینولوژی حقوق چاپ هفتم. صحافی ایران هنر.
  15. حرّ عاملی، محمد بن حسن. (1401ق). وسائل الشیعة. چاپ پنجم. تهران: المکتبة الاسلامیه.
  16. حرّ عاملی، محمد بن حسن. (1409ق). وسائل الشیعة. قم: مؤسسه آل البیت.
  17. حاجی ده آبادی، احمد و نارستانی، مهدی. (1397). واکاوی مبانی فقهی اعمال مجازات‌های تکمیلی در حدود وقصاص در قانون مجازات اسلامی سال 1392. جستاهای فقهی واصولی،4 (11)، 103-126.
  18. حسینی حلبی، ابن زهره، حمزة بن علی. (1417ق). غنیة النزوع الی علمی الاصول والفروع. قم: مؤسسه امام صادق (ع).
  19. حسینی سیستانی، سید علی. (1417ق). منهاج الصالحین. چاپ پنجم. قم: دفترحضرت آیت الله سیستانی.
  20. خمینی موسوی، سید روح‌الله. (1399 ه ). موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
  21. خوئی، ابوالقاسم. (بی‌تا). مبانی تکملة المنهاج. بیروت: دارالزهراء.
  22. خلخالی، سید محمدمهدی. (1422ق). حاکمیت دراسلام یا ولایت فقیه (مترجم: جعفر الهادی، چ اول). قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  23. خوانساری، سید احمد بن یوسف. (1405ق). جامع المدارک، فی شرح المختصر النافع. چاپ دوم. قم: اسماعلیان.
  24. دانش‌پژوه، وهاب. (1378). محرومیت از حقوق اجتماعی درحقوق کیفری ایران و فقه امامیه. پایان نامه کارشناسی ارشد حقوق جزا وجرم شناسی، دانشگاه امام صادق (ع).
  25. رستمی غازانی، امید و رضا واعظی. (1390). مجازات تبعی درفقه امامیه. مجلَه دیدگاه حقوقی قضایی، 55، 1-22.
  26. رهامی، محسن. (1380). ماهیت وآثار ومبانی شرعی مجازات محرومیت از حقوق اجتماعی. مجله مجتمع آموزش عالی، قم، 3(11)، 51-72.
  27. سعدی، ابو جیب. (1408ق). القاموس الفقهی لغة واصطلاحاً. چاپ دوم. دمشق: دارالفکر.
  28. سلّار دیلمی، ابو یعلی حمزة بن عبدالعزیز. (1404ق). المراسم العلویة والاحکام النبویة فی الفقه الامامی. قم: الحرمین.
  29. شامبیاتی، هوشنگ. (1392). حقوق جزای عمومی. چاپ دوم. تهران: مجد.
  30. صابری تولایی، علی. (1392). توجیه مجازات ازرویکردهای محض تا رویکرد بینابین (رساله دکتری). دانشگاه تهران.
  31. صدر، محمدباقر. (1418ق). دروس فی علم الاصول (چاپ پنجم). قم: طبع، انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  32. صنقور، محمد. (1428ق). المعجم الاصولی. چاپ دوم. قم: بی نا.
  33. صدوق، محمد بن علی بن بابویه قمی. (1413ق). من لایحضره الفقیه. چاپ دوم. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  34. طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم. (1428ق). عروة الوثقی، مع تعلیقات (خمینی، خویی، گلپایگانی و مکارم) . قم: انتشارات مدرسه الامام علی بن ابی طالب.
  35. طباطبایی مؤتمنی، منوچهر. (1370). آزادی‌های عمومی و حقوق بشر. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  36. طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن. (1351). المبسوط فی الفقه الامامیة. المکتبة المرتضویة لاحیاء الآثار الجفریة.
  37. طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن. (1400ق). النهایة فی مجرد الفقهوالفتاوی. چاپ دوم. لبنان: دارالکتب العربی.
  38. عاملی جبعی، (شهید ثانی) زین‌الدین بن علی. (1413ق). مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام. قم: مؤسسة المعارف الاسلامیة.
  39. عاملی جبعی، (شهید ثانی) زین‌الدین بن علی. (بی‌تا). روضة البهیة. بیروت: دارالعالم الاسلام.
  40. عاملی جبعی، (شهید ثانی) زین‌الدین بن علی. (1410ق). مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام. قم: کتاب فروشی داوری.
  41. علامه حلّی، حسن بن یوسف بن مطهر اسدی. (1420ق). تحریر الاحکام الشرعیة علی مذهب الامامیة. قم: مؤسسة امام صادق (ع).
  42. علامه حلّی، حسن بن یوسف بن مطهر اسدی. (1425ق). نهایة الوصول الی علم الاصول. بی جا.
  43. عودة، عبد القادر. (1378). التشریح الجنایی الاسلامی مقارنا بالقانون الوضعی. چاپ دوم. قاهرة: مکتبة دارالعروبة.
  44. فاضل لنکرانی، محمد. (1422ق). تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیلة (کتاب حدود). قم: مرکز فقهی ائمة اطهار (ع).
  45. فاضل هندی، محمد بن حسن. (1420). کشف اللثام عن قواعد الاحکام. ایران، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
  46. فخر المحققین حلّی، محمد بن حسن بن یوسف. (1387). ایضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد. قم: اسماعیان.
  47. فراهیدی، خلیل بن احمد. (1410ق). العین. چاپ دوم. قم: هجرت.
  48. فیض کاشانی، محمد محسن. (1432ق). کتاب الوافی. بیروت: داراحیاء التراث العربی.
  49. قرشی، سید علی اکبر. (1371). قاموس قرآن. چاپ ششم. دارالکتب الاسلامیه.
  50. کلینی، ابو جعفر محمد بن یعقوب. (1388). اصول الکافی. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
  51. گلدوزیان، ایرج. (1380). بایسته‌های حقوق جزای عمومی. چاپ چهارم. تهران: میزان.
  52. محقق حلی، نجم‌الدین جعفر بن حسن. (1413ق). الرسائل التسع (تحقیق رضا استادی). قم: کتابخانه مرعشی.
  53. مفید، محمد بن محمد بن نعمان عکبری بغدادی. (1412ق). المقنعة. قم: کنگره جهانی هزاره شیخ مفید.
  54. مؤسسه آموزشی وپژوهشی قضا. (1390). گنجینه استفتاءات. قم.
  55. مکارم شیرازی، ناصر. (1424ق). کتاب النکاح . قم: انتشارات مدرسه الامام علی بن ابی طالب (ع).
  56. منتظری نجف‌آبادی، حسین علی. (1409ق). مبانی فقهی حکومت اسلامی (مترجم: محمود صلواتی، ابو الفضل شکوری، چ اول). قم: مؤسسه کیهان.
  57. موسوی خمینی، سید روح‌الله. (1380). تحریر الوسیلة. چاپ نهم. قم: دارالعلم.
  58. موسوی خویی، سید ابو القاسم. (1422ق). مبانی تکملة المنهاج. قم: مؤسسة احیاء آثار الامام خوئی.
  59. نجفی، محمدحسن. (1981م). جواهرالکلام فی شرح شرائع الاسلام. چاپ هفتم. بیروت: داراحیاء التراث العربی.
  60. محقق حلّی، ابوالقاسم، نجم‌الدین. (1389ق). شرائع الإسلام. نجف: مطبعة الاداب.
  61. محقق حلّی، ابوالقاسم، نجم‌الدین. (1410ق). المختصر النافع. تهران: بی‌نا.

منابع انگلیسی

  1. Hayek, F. A. von (1979). Law, legislation, and liberty (Vol. III): The political order of a free people. The University of Chicago Press.
  2. Kelsen, H. (1982). The concept of the legal order. The American Journal of Jurisprudence, 27(1), 39-57.
  3. Kurian, G. T. (2011). The encyclopedia of political science. Sage Publications (Note: Added publisher information if available).