نکاح دوقلوهای به هم چسبیده: چالش‌ها و راهکارها از منظر فقه اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه قم

2 گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه یزد

چکیده

دوقلوهای به‌هم‌چسبیده، یکی از اقسام مکلفین غیرعادی به شمار می‌روند که در بسیاری از احکام از جمله نکاح، متفاوت با سایر افراد جامعه هستند. در این قسم از مکلفین گاه دو جسم متصل‌به‌هم مربوط به دو شخصیت مستقل است و گاه مربوط به یک شخصیت که برخی از اعضای بدنش زائد به شمار می‌آید. در بحث نکاح، وضعیت دوقلو از حیث تعدد یا وحدت تأثیر به سزایی در حکم دارد. نظر به عدم بررسی این مسئله توسط پژوهشگران و ضرورت بررسی فقهی آن، پژوهش حاضر به شیوه توصیفی - تحلیلی به بررسی آن پرداخته یافته‌ها نشان می‌دهد؛ در ارتباط دو قلوی واحد، نکاح با محظور خاصی روبرو نمی‌باشد و به تعبیر دیگر، وضعیت خاص جسمانی در این قسم از دوقلوها، مانعی برای مشروعیت نکاح محسوب نمی‌شود. در فرض تعدد شخصیت، علی‌رغم آنکه وضعیت خاص دوقلو، وجود محظور را به دنبال می‌آورد، اما نکاح به‌حسب ضرورت و با رعایت قواعد مشروع است و در نهایت، نسبت به قسم دیگر دوقلو یعنی نمونه مشتبه، وضعیت جسمانی او محاظیر فراوانی به دنبال می‌آورد؛ لذا در امر نکاح او را در زمره افراد معذور الوطی قرار می‌دهد که مشروعیت نکاح برای او منوط به خالی بودن آن از وطی است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Conjoined Twins and Marriage: Challenges and Solutions from an Islamic Jurisprudential Perspective

نویسندگان [English]

  • mahdiyeh ghanizadeh 1
  • Ali Tavallaei 2
1 .
2 .
چکیده [English]

Conjoined twins are considered one of the categories of extraordinary individuals who differ from others in many legal areas, including marriage. In this case, two physically connected bodies may pertain to two independent personalities, or they may belong to a single personality where some body parts are considered superfluous. In the context of marriage, the status of the twins regarding plurality or unity significantly influences the ruling. Given the lack of examination of this issue by researchers and the necessity for its fiqhi analysis, this study employs a descriptive-analytical method to explore the topic. The findings indicate that, in the case of a singular conjoined twin, marriage does not face any specific prohibitions; in other words, the unique physical condition of this type of twin does not constitute an obstacle to the legitimacy of marriage. Conversely, in cases of multiple personalities, although the specific condition of the conjoined twin introduces prohibitive concerns, marriage is deemed permissible according to necessity, provided that the relevant legal principles are adhered to. Ultimately, in the case of another type of twin, namely the ambiguous twin, their physical condition poses numerous prohibitive concerns, categorizing them among individuals excused from sexual relations. Thus, the legitimacy of marriage for them is contingent upon the absence of sexual intercourse.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Marriage
  • Conjoined Twins
  • Singular Twin
  • Multiple Twins
  • Ambiguous Twin

نتیجه‌گیری

دوقلوی به‌هم‌چسبیده نمونه نادری از خلقت است که از حیث اتصال دو بدن به یکدیگر تعدد یا وحدت شخصیت او با شبهه روبروست. در متون فقهی در تعیین ضابطه این امر، به علائم ظاهری اشاره گردیده است، درحالی‌که وجود ضابطه مهم طبی یعنی تعدد یا وحدت قوای حیاتی بدن، ما را از إعمال چنین امارات ظنی بی‌نیاز می‌گرداند. بر این مبنا، وحدت مقوّمات اساسی حیات مبیّن وحدت شخصیت دوقلو و تعدد آنان نشان‌دهنده تعدد شخصیت آنان می‌باشد. وضعیت خاص جسمانی این افراد، در بسیاری مواقع، حکمی متمایز از افراد عادی را برای آنان به همراه می‌آورد. یکی از این موارد، مربوط به مسئله نکاح آنان می‌باشد. به‌گونه‌ای که در مسئله نکاح، حکم مربوط به این دسته از افراد متأثر از وحدت یا تعدد شخصیت آنان است. چنانچه دوقلو از حیث شخصیت واحد به شمار آید در جواز نکاح او تردیدی وجود ندارد و بخش دیگر بدن در حکم عضو زائدی است که حکمی بر آن بار نمی‌شود. در ارتباط با دو قلوی متعدد، اتصال دو بدن به یکدیگر محاظیری چون اطلاع بر عورت را به وجود می‌آورد. باوجود این امر، در بسیاری موارد ضرورت نکاح برای چنین فردی این محاظیر را رفع نموده و نکاح به‌شرط حفظ ستر و غض بصر جایز می‌گردد. اما در ارتباط با نمونه مشتبه به‌تبع وحدت پایین‌تنه، محل جماع نیز واحد گردیده، نکاح با محظوری بیشتری روبروست؛ از جمله آن وقوع زنا و اختلاط انساب است. از سوی دیگر ممنوعیت نکاح نیز عسروحرج بسیاری را بر او تحمیل می‌نماید که چه‌بسا بیش از اقسام دیگر دوقلوهاست؛ لذا در ارتباط با او، جواز نکاح منوط به اجتناب از بخش مشترک می‌باشد. در نتیجه نکاح او نکاحی خالی از وطی است و چنین شخصی در زمره افراد معذور الوطی به شمار می‌رود.

پیشنهادات

علی‌رغم ندرت دوقلوی به‌هم‌چسبیده، نظر به وجود این قسم از افراد در جامعه و وقوع ازدواج آنان (نمونه بارز آن ازدواج خواهران هنسل با مردی واحد است)، آنچه به نظر ضروری است، تدوین قوانین و مقررات ویژه‌ای برای آن است؛ از آن حیث که این نوع از ازدواج با پیچیدگی‌های خاص روبروست و تبیین همه‌جانبه ابعاد مسئله از اهمیت خاصی برخوردار است؛ لذا یکی از پیشنهادها در عرصه تقنین، تدوین قوانین مربوط به ازدواج این افراد، شامل شرایط و ضوابط ازدواج، حقوق و تکالیف زوجین، و مسائل مربوط به طلاق و حضانت فرزندان می‌باشد.

  1. قرآن کریم
  2. ابو البصل، عبد الناصر موسی (1423ق). نوازل التوائم الملتصقة. العدد 20. مکه مکرمه: المجمع الفقهی الاسلامی.
  3. امام خمینی، سید روح الله (بی‌تا). تحریر الوسیلة. ج2. چاپ اول. قم: موسسه مطبوعات دار العلم.
  4. انصاری، زکریا بن محمد (بی‌تا). اسنی المطالب فی شرح روض الطالب. ج4. بی جا: دار الکتاب الاسلامی.
  5. آشتیانی، میرزا محمد حسن (1418ق). رسالة فی القواعد الفقهیة. چاپ اول. تهران: موسسه اطلاعات.
  6. بجیرمی، سلیمان بن محمد (1417ق). تحفة الحبیب علی شرح الخطیب. ج4. چاپ اول. بیروت: دار الکتب العلمیة.
  7. بحرانی، حسین (بی‌تا). انوار اللوامع فی شرح مفاتیح الشرائع. ج14. چاپ اول. قم: مجمع البحوث العلمیة.
  8. ترحینی عاملی، محمد حسین (1427ق). الزبدة الفقهیة فی شرح الروضة البهیة. ج9. چاپ چهارم. قم: دار الفقه للطباعة و النشر.
  9. جوزیه، محمد بن ابی بکر (1428ق). الطرق الحکمیة فی السیاسة الشرعیة. ج1. چاپ اول. مکه مکرمه: دار عالم الفوائد.
  10. حر عاملی، محمد بن حسن (1409ق). وسائل الشیعة. ج15. چاپ اول. قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام.
  11. حسینی، جواد بن محمد (بی‌تا). مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلامة - القدیمة. ج8. چاپ اول. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  12. حلّی، احمد بن محمد (1407ق). المهذب البارع فی شرح المختصر النافع. ج3. چاپ اول. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  13. حلّی، شمس الدین (1424ق). معالم الدین فی فقه آل یاسین. ج2. چاپ اول. قم: موسسه امام صادق (ع).
  14. حلّی، فخر المحققین (1387ق). ایضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد. ج4. چاپ اول. قم: موسسه اسماعیلیان.
  15. ربعی، علی بن محمد (1432ق). التبصرة. ج9. چاپ اول. قطر: وزارة الاوقاف و الشئون الاسلامیة.
  16. رملی، شمس الدین محمد (1404ق). نهایة المحتاج الی شرح المنهاج. ج4. بیروت: دار الفکر.
  17. زحیلی، وهبة بن مصطفی (بی‌تا). الفقه الاسلامی و ادلته. ج1. چاپ چهارم. دمشق: دار الفکر.
  18. زرقا، احمد بن الشیخ محمد (1409ق). شرح القواعد الفقهیة. چاپ دوم. دمشق: دار القلم.
  19. سبزواری، سید عبدالأعلی (1413ق). مهذب الاحکام. ج30. چاپ چهارم. قم: موسسه المنار - دفتر آیة الله.
  20. سرخسی، محمد بن احمد (1414ق). المبسوط. ج9. بیروت: دار المعرفة.
  21. سنبهلی، محمد برهان الدین (1432ق). التوائم المتلاصق نکاحه و جنایته و ارثه. العدد 20. مکه مکرمه: المجمع الفقهی الاسلامی.
  22. شافعی، محمد بن ادریس (1410ق). الأم. ج6. بیروت: دار المعرفة.
  23. شربینی، محمد بن احمد (1415ق). مغنی المحتاج. ج2. چاپ اول. بی جا: دار الکتب العلمیة.
  24. شهید ثانی، زین الدین (1410ق). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة - الحدیثة. ج8. چاپ اول. قم: کتابفروشی داوری.
  25. شهید ثانی، زین الدین (1413ق). مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام. ج7. چاپ اول. قم: موسسة المعارف الإسلامیة.
  26. علامه حلّی، حسن بن یوسف (1420ق). تحریر الاحکام الشرعیة علی المذهب الامامیة - الحدیثة. ج1. چاپ اول. قم: موسسه امام صادق (ع).
  27. علامه حلّی، حسن بن یوسف (بی‌تا). تذکرة الفقهاء - الحدیثة. ج10. چاپ اول. قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام.
  28. عمیدی، سید عمید الدین (1416ق). کنز الفوائد فی حل مشکلات القواعد. ج3. چاپ اول. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  29. غروی، شیخ علی (1421ق). ایضاح الغوامض فی تقسیم الفرائض - القدیمة. چاپ دوم. قم: بنیاد فرهنگ اسلامی.
  30. غزی، شیخ محمد (بی‌تا). الوجیز فی ایضاح قواعد الفقة الکلیة. ج1. چاپ چهارم. بیروت: موسسة الرسالة.
  31. غنی زاده، مهدیه؛ تولّائی، علی؛ کیخا، محمد رضا (1397). چالش های فقهی قصاص عضو در دو قلوهای به هم چسبیده. نشریه مطالعات فقه و حقوق اسلامی، ش18، 279-304.
  32. فاضل هندی، محمد بن حسن (1416ق). کشف اللثام و الابهام عن قواعد الاحکام. ج9. چاپ اول. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  33. فصیل بن سعید بالعمش (1432ق). احکام التوائم الملتصقة فی الفقه الاسلامی. العدد 20. مکه مکرمه: المجمع الفقهی الاسلامی.
  34. فلسفی، محمد تقی (بی‌تا). الطفل بین الوراثة و التربیة. ج1. بیروت: دار التعاریف للمطبوعات.
  35. فوزان، صالح بن فوزان (1423ق). الملخص الفقهی. ج6. چاپ اول. ریاض: دار العاصمة.
  36. قلیوبی، احمد؛ عمیرة، احمد (1415ق). حاشیتا قلیوبی و عمیرة. ج3. بیروت: دار الفکر.
  37. کرکی، علی بن حسین (1414ق). جامع المقاصد فی شرح القواعد. ج12. چاپ دوم. قم: موسسه آل البیت علیهم السلام.
  38. مجلسی، محمد باقر (1410ق). بحار الانوار. ج14. چاپ اول. بیروت: موسسة الطبع و النشر.
  39. محسنی قندهاری، محمد آصف (1424ق). الفقه و مسائل طبیة. ج1. چاپ اول. قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
  40. محقق داماد، مصطفی (1406ق). قواعد فقه. ج1 و 4. چاپ دوازدهم. تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
  41. مراغی، عبد الفتاح (1417ق). العناوین الفقهیة. ج1. چاپ اول. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  42. مشکینی، میرزا علی (بی‌تا). مصطلحات الفقه. بی جا: بی نا.
  43. مغربی، محمد بن محمد (1412ق). مواهب الجلیل فی شرح مختصر خلیل. ج1. چاپ سوم. بی جا: دار الفکر.
  44. مغنیه، محمد جواد (1421ق). فقه الامام الصادق (ع). ج5. چاپ دوم. قم: موسسه انصاریان.
  45. ناصر عبد الله المیمان (1432ق). الاحکام الفقهیة المتعلقة بالتوائم الملتصقة. العدد 20. مکه مکرمه: المجمع الفقهی الاسلامی.
  46. نجفی، جعفر بن خضر (بی‌تا). کشف الغطاء عن مبهمات الشریعة الغطاء - الحدیثة. ج1. چاپ اول. قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
  47. نجفی، حسن بن جعفر (1422ق). انوار الفقاهة - کتاب المیراث. چاپ اول. نجف اشرف: موسسه کاشف الغطاء.
  48. نجفی، محمد حسن (بی‌تا). جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام. ج41. چاپ هفتم. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  49. وجدانی فخر، قدرت الله (1426ق). الجواهر الفخریة فی شرح الروضة البهیة. ج15. چاپ دوم. قم: انتشارات سماء قلم.
  50. هیتمی، احمد بن محمد (1357ق). تحفة المحتاج فی شرح المنهاج. ج4. بیروت: دار احیاء التراث العربی.