تأملی فقهی پیرامون احکام آرایش‌های نوپدید

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه فقه و مبانی حقوق، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران.

10.22091/rcjl.2024.10925.1064

چکیده

آرایش‌های نوپدید، از جمله مسائل مستحدثه است که باتوجه‌به رواج روزافزون آن در جامعه، نیازمند موضوع‌شناسی فقهی و بیان حکم فقهی مسئله است. در حکم مسئله، میان فقها اختلاف‌نظر وجود دارد؛ برخی فقها، قائل به جواز و برخی دیگر، قائل به حرمت این آرایش‌ها شده‌اند. در این پژوهش که به روش توصیفی تحلیلی صورت‌گرفته، این نتایج حاصل شده است که: در خصوص مصادیق آرایش‌های نوپدید، در غیر موارد ضرورت، از آن جایی که این آرایش‌ها، مستلزم انجام مقدمات حرام یا مقدمه ترک واجب هستند و همچنین ضرر و عوارض منفی برای بدن به همراه دارند و مصداق تبرّج و خودنمایی در جامعه به شمار می‌روند، با تنقیح مناط و اخذ ملاک، به‌طریق‌اولی می‌توان قائل به حرمت شد. به نظر می‌رسد ادلّه اقامه شده بر جواز، قابلیت معارضه با ادله حرمت را ندارد و استدلال به جواز ناتمام است.

تازه های تحقیق

1) نتیجه‌گیری

انسان فطرتاً کمال‌جو است؛ مخصوصاً به زیبایی‌ها توجه خاص دارد و این خصوصیات موجب شده که آرایش‌های جدید امروزی مانند عمل‌های زیبایی، کاشت ناخن مصنوعی، مو یا مژه مصنوعی، تاتو و... موردتوجه افراد زیادی قرار گیرد. این آرایش‌ها، دامنه گسترده‌ای دارد و انواع متفاوت تتوی ابرو، لب، چشم و... را نیز شامل می‌شود. در خصوص حکم مسئله آرایش‌های نوپدید، میان فقها اختلاف‌نظر وجود دارد؛ برخی با استدلال به دلایلی همچون، تسلّط انسان بر نفس خویش، اصل اباحه و روایات وارده در خصوص توصیه به حفظ زیبایی و آراستگی، قائل به جواز و برخی دیگر با استدلال به دلایلی همچون خوف ازدست‌رفتن جان، حرمت اضرار به بدن، نهی از تغییر در خلقت الهی، ایجاد مانع در رسیدن آب به بدن در غسل و وضو، حرمت تبرّج و خودنمایی، وجوب دفع ضرر محتمل، اولویت دفع مفسده بر جلب منفعت و...  قائل به حرمت این آرایش‌ها شده‌اند. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که اگرچه  از نظر شرع اسلام، حفظ زیبایی و آراستگی، یک امر فطری محسوب می‌شود و مطابق اصل اباحه، فی‌نفسه جایز و مباح است؛ لیکن مصادیق آرایش‌های نوپدید که مستلزم کار حرام مثل لمس و نظر نامحرم هستند یا عنوان ثانوی ضرر و مفسده به خود می‌گیرند، حرام خواهند بودند و درصورتی‌که استعمال آنها عرفاً موجب زینت صورت یا دست‌ها شود، پوشاندن آن در مقابل نامحرم واجب خواهد بود. در خصوص صحّت انجام عبادات نیز، باید گفت: برای شخص مکلّف به نماز، کاشت ناخن و مژه برای زیبایی جایز نیست و برای وضو و غسل، جبیره کفایت نمی‌کند و نیاز به برداشتن ناخن یا مژه کاشته شده است؛ لذا ازآنجایی‌که با استدلال به دلایل متعدد عقلی و شرعی، می‌توان حکم حرمت مسئله را در خصوص مصادیق آرایش‌های نوپدید استنباط کرد؛ لذا قول به حرمت، تقویت می‌شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A Fiqhi Reflection on the Emerging Cosmetic Practices

نویسنده [English]

  • Zeinab Sanchooli
Assistant Professor of Jurisprudence and Fundamentals of Law Department, Zahedan Branch, Islamic Azad University, Zahedan, Iran.
چکیده [English]

Emerging cosmetic practices represent a novel issue that, given their increasing prevalence in society, necessitates a fiqhi examination and the articulation of relevant legal rulings. There exists a divergence of opinion among Islamic jurists regarding the permissibility of these practices; some uphold their legality, while others assert their prohibition. This research, conducted through a descriptive-analytical approach, yields the following conclusions: Regarding the instances of emerging cosmetics, outside of cases of necessity, these practices involve the execution of haram (forbidden) prerequisites or the omission of wajib (obligatory) acts, and they may also entail negative effects and harm to the body. Additionally, they can be viewed as manifestations of ostentation and self-display within society. Through the clarification of the relevant criteria and the derivation of legal principles, it can be inferred that these practices are, by extension, prohibited. The arguments presented in favor of permissibility appear insufficient to counter the evidence supporting prohibition, thus rendering the reasoning for permissibility incomplete.

کلیدواژه‌ها [English]

  • : Emerging Cosmetics
  • Nail and Eyelash Extensions
  • Beauty and Slimming Surgery
  • Prohibition Ruling
  1. قرآن کریم

    1. ابن ادریس، محمد بن احمد. (1410ق). السرائر. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    2. اردبیلی، احمد بن محمد. (1403ق). مجمع الفائده و البرهان. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    3. ابن فارس، محمد. (بی‌تا). معجم مقاییس اللغه. قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
    4. ابن منظور، محمد بن مکرم. (1405ق). لسان العرب. قم: نشر ادب الحوزه.
    5. آخوند خراسانی، محمد کاظم بن حسین. (1409ق). کفایه الأصول. قم: مؤسسه آل البیت.
    6. اسلامی، رضا. (1380). قواعد کلی استنباط. قم: بوستان کتاب.
    7. انصاری، مرتضی. (بی‌تا). فرائد الاصول. قم: مجمع الفکر الاسلامی.
    8. انصاری، مرتضی. (1268). المکاسب. تهران: چاپ سنگی.
    9. انصاری، مرتضی. (1414ق). رسائل فقهیه. محقق: گروه پژوهش در کنگره بزرگداشت شیخ انصاری.
    10. اولسون، مریل. (1388). جراحی زیبایی. تهران: کلید آموزش.
    11. ایروانی، محمد باقر. (1418ق). دروس التمهیدیه فی القواعد الفقهیه. قم: انوار الهدی.
    12. بار، محمد علی. (1418ق). الطبیب فقهه و ادبه. بیروت: دار الشامه.
    13. بحرانی، یوسف. (بی‌تا). الحدائق الناظره فی احکام العتره الطاهره. قم: مؤسسه نشر اسلامی.
    14. بهجت، محمد تقی. (1381). وسیله النجاه. قم: انتشارات شفق.
    15. تفتی، اکرم. (1402ق). آرایش‌های نوپدید «پژوهشی فقهی در طهارت‌های سه گانه». قم: بوستان کتاب.
    16. الجنکی، محمد بن احمد. (1424ق). احکام الجراحه الطبیه و الآثار المترتبه علیها. قاهره: مکتبه التابعین.
    17. الجوهری، اسماعیل بن حماد. (1407ق). الصحاح تاج اللغه و صحاح العربیه. بیروت: دارالعلم للملایین.
    18. حسینی، محمد. (2008م). عملیات التجمیل الجراحیه و مشروعیتها الجزائیه بین الشریعه و القانون. بیروت: مرکز ابن ادریس حلی.
    19. حسینی خامنه ای، علی بن جواد. (1420ق). اجوبه الإستفتائات. بیروت: الدار الاسلامیه.
    20. حسینی دشتی، سید مصطفی. (1369). معارف و معاریف. قم: اسماعیلیان.
    21. حسینی روحانی، سید محمد. (1416ق). منتقی الاصول. قم: انتشارات مدرسه امام صادق (ع).
    22. حسینی سیستانی، سید علی. (1430ق). منهاج الصالحین. نجف: مکتب سماحه آیه الله سیستانی.
    23. الحسینی الشیرازی، السید محمد. (1414ق). الفقه، القواعد الفقهیه. بیروت: المرکز الثقافی الحسینی.
    24. حکیم، سید محسن. (1391). مستمسک العروه الوثقی. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
    25. خوئی، سید ابوالقاسم. (بی‌تا). کتاب الصوم. بی جا: بی نا.
    26. خوئی، سید ابوالقاسم. (1417ق). مصباح الاصول. قم: انتشارات داوری.
    27. رحمانی نیا، جت اله؛ مجتهد سلیمانی، ابوالحسن. (1399). مقاله «امکان سنجی شناسایی حق انسان بر نفس به موجب قاعده سلطنت». مجله مبانی فقهی حقوق اسلامی، سال سیزدهم، شماره 25، ص 179-161.
    28. روحانی، سید محمد صادق. (1412ق). زبده الاصول. قم: مدرسه الامام الصادق (ع).
    29. زبیدی، محمد مرتضی. (بی‌تا). تاج العروس من جواهر القاموس. بیروت: مکتبه الحیاه.
    30. زحیلی، وهبه. (1409ق). الفقه الاسلامی و ادلته، دمشق: دارالفکر.
    31. سعیدی،‌هادی. (1400). مقاله «واکاوی فقهی کاشت ناخن و مژه»، فصلنامه جستارهایی در فقه پزشکی. سال پنجم، شماره 6، صفحات 33-59.
    32. السلمی، الاستاذ عبید بن عبدالعزیز. (1407ق). التبرج و الاحتساب علیه. بی نا: مکتب الحرمین.
    33. سیاح، احمد. (1378). فرهنگ بزرگ جامع نوین (ترجمه المنجد). تهران: انتشارات اسلام.
    34. سید سابق. (1397). فقه السنه. بیروت: دارالکتاب العربی.
    35. سیستانی، سید علی. (1414ق). قاعده لاضرر «محاضرات درس آیت الله سیستانی». قم: مکتبه آیه الله سیستانی.
    36. صافی گلپایگانی، شیخ لطف الله. (1416ق). هدایه العباد. تهران: نشر دارالقرآن الکریم.
    37. صدر، سید محمد باقر. (1430ق). دروسٌ فی علم الاصول. قم: چاپ قدس.
    38. صدر، محمدباقر؛ ایروانی، باقر. (2007م). شرح الحلقة الثالثة فی اسلوبها الثانی. قم: محبین.
    39. طالبی رستمی، محبوبه؛ عباسی، محمود. (1394). مقاله «جراحی زیبایی و شریط معافیت پزشک از مسئولیت کیفری». فصلنامه حقوق پزشکی، سال نهم، شماره 34، صفحات 153- 192.
    40. طباطبایی، سید محمد حسین. (1417ق). المیزان فی تفسیر القرآن. بیروت: مؤسسه الأعلمی للمطبوعات.
    41. طباطبایی، علی بن محمد. (1418ق). ریاض المسائل. قم: مؤسسه آل البیت.
    42. طباطبایی یزدی، سید کاظم. (1428ق). العروه الوثقی. قم: انتشارات مدرسه علی بن ابی طالب (ع).
    43. طریحی، فخرالدین. (1375). مجمع البحرین. تهران: کتابفروشی مرتضوی.
    44. طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن. (1387). المبسوط فی فقه الامامیه. تهران: المکتبه المرتضویه.
    45. طوسی، ابوجعفر محمد بن‌حسن. (بی‌تا). التبیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دار الاحیاء التراث العربی.
    46. طوسی، ابوجعفر محمد بن‌حسن. (1414ق). الامالی. قم: دارالثقافه.
    47. العاملی، شیخ حرّ. (1414ق). وسائل الشیعه. قم: مؤسسه آل البیت.
    48. العاملی، زین الدین بن علی «شهید ثانی». (1421ق). رسائل. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
    49. العاملی، زین الدین بن علی «شهید ثانی». (1410ق). الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه. قم: داوری.
    50. عراقی، ضیاء الدین. (1417ق). نهایه الافکار. قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
    51. العیاشی، محمد بن مسعود. (1381). تفسیر القرآن. تهران: مکتبه الاسلامیه.
    52. غروی تبریزی، سید علی. (1410ق). التنقیح فی شرح العروه الوثقی «تقریرات درس آیت الله سید ابوالقاسم خوئی». قم: دارالهادی.
    53. فوزان، صالح بن محمد. (1429ق). الجراحه التجمیلیه عرض طبی و دراسه المفصله. ریاض: دارالتدمیریه.
    54. کلینی، محمد بن یعقوب. (1388). الکافی. قم: دارالکتب الاسلامیه.
    55. مجلسی، محمد باقر. (1423ق). بحارالانوار. قم: دارالکتب الاسلامیه.
    56. المحامید، شویس. (2005م). إذن الزوج لعملیات التجمیلیۀ التحسینیۀ. مجله علوم الشریعۀ و القانون، 32 (2)، صفحات 328-314.
    57. محقق حلی، جعفر بن الحسن. (1408ق). شرائع الاسلام. قم: مؤسسه اسماعیلیان.
    58. مصطفوی، سید کاظم. (1390). قواعد فقه. تهران: میزان.
    59. مطهری، مرتضی. (1372). مجموعه آثار. تهران: انتشارات صدرا.
    60. مظفر، محمدرضا. (1383). اصول الفقه. قم: اسماعیلیان.
    61. مظفر، محمدرضا. (1423ق). تلخیص المنطق. قم: دارالعلم.
    62. مکارم شیرازی، ناصر. (1421ق). الأمثل فی تفسیر کتاب الله المنزل. قم: مدرسه امام علی بن ابیطالب.
    63. مکارم شیرازی، ناصر. (1427ق). استفتائات جدید. قم: انتشارات مدرسه امام علی (ع).
    64. منتظری، حسینعلی. (1369ق). مبانی فقهی حکومت اسلامی. قم: نشر تفکر.
    65. موحدی لنکرانی، محمد فاضل. (1426ق). رساله توضیح المسائل. قم: بی نا.
    66. موسوی خمینی، سید روح الله. (1379). تحریرالوسیله. قم: مؤسسه مطبوعات دارالعلم.
    67. موسوی خمینی، سید روح الله. (1388). کتاب البیع، تهران: مرکز حفظ آثار و نشر ارزش‌های امام خمینی.
    68. الموسوی الخوئی، سید ابوالقاسم. (1417ق). مصباح الاصول. قم: انتشارات داوری.
    69. الموسوی الخوئی، سید ابوالقاسم. (1276ق). اجود التقریرات. قم: مؤسسه صاحب الامر.
    70. الموسوی الخوئی، سید ابوالقاسم. (1413ق). محاضرات فی اصول الفقه. قم: احیاء آثار الامام الخوئی.
    71. الموسوی الخوئی، سید ابوالقاسم. (1366). مصباح الفقاهه. قم: سیدالشهداء (ع).
    72. مؤمن قمی، محمد. (1415ق). کلمات سدیده فی مسائل جدیده. قم: اسلامی.
    73. میرزای قمی، ابوالقاسم بن محمد. (1363). قوانین الاصول. تهران: حوزه علمیه اسلامی.
    74. نائینی، محمد حسین. (1365). فوائد الاصول. قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
    75. نائینی، محمد حسین؛ خوئی، ابوالقاسم. (بی‌تا). اجود التقریرات. قم: کتابفروشی مصطفوی.
    76. النجفی، محمد حسن. (1365). جواهر الکلام. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
    77. نراقی، احمد بن محمد. (1415ق). مستند الشیعه فی احکام الشریعه. قم: مؤسسه آل البیت (ع).