مفهوم شناسی و جایابی عینی دو استخوان کعب با رویکرد داده‌های پزشکی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استاد تمام دانشگاه سیستان و بلوچستان

چکیده

مفهوم شناسی و جایابی عینی دو استخوان کعب در قرآن با رویکرد داده‌های پزشکی
امیرحمزه سالارزایی  *
تاریخ دریافت: 02/03/1402   |   تاریخ اصلاح: 16/04/1402   |   تاریخ پذیرش: 15/05/1402   |   تاریخ انتشار: 01/08/1402
چکیده
پژوهش‌های بین‌رشته‌ای، کمک شایانی به توسعه و نوزایی علوم می‌کند و می‌تواند با هم‌افزایی تخصصی و بهره‌گیری از دانش تخصصی چند رشته نسبتاً مرتبط، شتاب بیش‌تری به گسترش علوم دهد. همچنین بسیاری از شبهات را برطرف و مفاهیم نسبتاً پیچیده را شفاف می‌نماید؛ لذا واکاوی و بازنگری برخی آرای فقهی که با داده‌های مسلّم پزشکی مقرون است، ضرورت و لازمه پویایی اجتهاد است. مقاله حاضر، به نحوه طهارت پا در وضو پرداخته، با این مسأله که وقتی آناتومی استخوان‌های مچ پا را در بحث " کعبین " و مفهوم شناسی این واژه در آیه ششم سوره مائده، بررسی کنیم، نحوه مسح پا بنا بر نقل مشهور فقها از قول علامه حلّی محل ایراد واقع می‌گردد. مدعای ما، با استناد به مفهوم شناسی کعب و موضع آن در پای انسان، تجدیدنظر جدی در فتوای مرتبط با اصل مسح و نحوه آن است. بر این اساس، کفایت مسح پا، حتی با یک انگشت که به قول حلی، نظر مشهور فقهای شیعه است، برای تأمین طهارت پا، قابل مناقشه است. درنتیجه، به‌اتفاق اهل لغت و آناتومی پزشکی، کعبین در دو جانب بیرونی و داخلی محسوب می‌شود. همچنین داده‌های مبتنی بر استخوان‌شناسی طبی مچ پا، بخش چشمگیری از فتاوای فقهی را در مقوله اصل مسح پا و نحوه آن، مورد مناقشه قرار می‌دهد.
 
 

سالارزایی، امیرحمزه. (1402). مفهوم شناسی و جایابی عینی دو استخوان کعب در قرآن با رویکرد داده‌های پزشکی، پژوهش‌های فقهی مسائل مستحدثه. 1 (1)، 57-28. Doi: https://doi.org/10.22091/RCJL.2023.8739.1009

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Conceptualization and Positioning of the Two Malleolus Bones in the Qur'an: A Medical Data Approach

نویسنده [English]

  • Amirhamzeh Salarzai
Professor of Fiqh and Fundamentals of Islamic Law, University of Sistan and Baluchestan,
چکیده [English]

Received: 2023 May 23  |   Recieved in revised form: 2023 Jul 7   |   Accepted: 2023 Aug 6   |   Published: 2023 Oct 23
Interdisciplinary research plays a crucial role in the advancement and revitalization of scientific knowledge. By combining expertise from various related fields, it promotes scientific progress and resolves uncertainties, thus clarifying complex concepts. Analyzing and revising jurisprudential opinions to align them with Muslim medical data is essential for the dynamic nature of Islamic interpretation (ijtihād). The article focuses on the method of cleaning (Tahārah) the feet during ablution (Vuzū), specifically examining the anatomy of the Malleolus bones in relation to the term "Ka’bīn" mentioned in the sixth verse of Surah Mā'idah. The prevailing opinion among renowned jurists, as quoted by Allameh Helli, regarding the method of cleaning the feet is subject to scrutiny. The author, based on the concept and positioning of the Ka'b on the human foot, calls for a substantial revision of the related jurisprudential decrees (fatwā) on anointing (maṣḥ) and its procedure. Accordingly, the sufficiency of cleaning the feet, even with a single finger, which is the widely accepted view among Shiite jurists according to Helli, becomes a debatable aspect for ensuring foot purity. Furthermore, medical terminology and anatomical evidence demonstrate that Ka'bīn encompasses both the external and internal sides of the foot. Additionally, data derived from medical osteology of the ankle challenges a significant portion of the jurisprudential fatwā pertaining to the principle of cleaning the feet and its method.

Salarzai, A. (2023) Conceptualization and Positioning of the Two Malleolus Bones in the Qur'an: A Medical Data Approach. Quarterly of New Perspectives in Islamic Jurisprudence, 1 (1) 28-57. Doi: https://doi.org/10.22091/RCJL.2023.8739.1009.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Kabeen
  • Cleaning the feet
  • Foot Bone Anatomy
  • Ablution
  • Ijtihād

نتیجه

از مجموع آنچه در مفهوم‌شناسی و جایابی کعبین در مقاله به‌طور استدلالی گذشت، نتایج ذیل حاصل گردید:

  1. به‌اتفاق اهل لغت و آناتومی پزشکی، کعب در انسان، دو قوزک داخلی و خارجی واقع در سطح پایینی ساق هر پاست.

  1. "ال " واقع بر روی کلمه کعبین در آیه ششم سوره مبارکه مائده، از نوع عهد ذهنی است؛ یعنی دو استخوان کعب، معهود و شناخته‌شده در نزد عموم مردم بوده و قرآن هم بیانگر همان معنای متعارف بین مردم است و برای کعب نمی‌شود معنای شرعی اختراعی چون صلات، خارج از معنای لغوی آن قائل شد.
  2. از معجزات قرآن کریم این است که اصولاً علوم متقن تجربی بشر، منافاتی با مفاهیم قرآنی ندارد؛ لذا تثنیه آوردن دو کعب در قرآن، می‌رساند که همان دو استخوان برجستۀ انتهای پایینی نازک‌نی و درشت‌نی در هر ساق پا، آن‌هم به‌صورت جفتی و متقارن، ناظر بر همین واقعیت موجود در آناتومی استخوان‌های قدم و ساق پای انسان است.
  3. فتوایی موافق با تشریح دو استخوان قوزک پا خواهد بود که طهارت پا را تا دو قوزک معهود و شناخته‌شده بین مردم، واجب بداند نه کم‌تر و نه بیش‌تر از آن.
  4. منصوب بودن اِعراب "ارجلکم " و قرینه تعیین‌کننده حرف جر و غایت "إلی "، بر سر "الکعبین " و موضع این دو استخوان، بیانگر ترتیب طهارت اعضای وضو با رجحان غَسل پاست.
  5. چون مسح پا به‌یک‌باره تا دو قوزک تشریح شده میسور نمی‌گردد، بنابراین در نحوه مسح پا که بنا بر رأی مشهور فقهای شیعه (به نقل علامه حلّی) با یک انگشت هم کافی است، باید تجدیدنظر گردد.
  6. آنچه در این مقاله گذشت، با صرف‌نظر از دلالت‌های روایی فریقین و تفسیر آیات الاحکامی آن، ناظر بر معناشناسی کعب با نگاه به آناتومی 26 استخوان قدم و دو استخوان معروف به دو قوزک ساق هر پای انسان است.

مراجع

  1.  

    1. ابن اثیر، مجدالدین (1377)، النهایه فی غریب الحدبث و الاثر، قم: موسسه مطبوعاتی اسماعیلیان.
    2. ابن نفیس، علاءالدین (1383)، شرح تشریح القانون، تهران: مؤسسه مطالعات تاریخ پزشکی طب اسلامی و مکمل دانشگاه علوم پزشکی ایران.
    3. ابن عقیل، بهاءالدین عبدالله (1409)، شرح ابن عقیل، تحقیق محمد بن محیی الدین عبدالحمید، تهران: انتشارات ناصرخسرو.
    4. ابوعلی سینا، حسین (1295)، قانون، چاپ سنگی، تهران: مندرج در کتابخانه اینترنتی مدرسه فقاهت.
    5. اشمونی، ابوالحسن نورالدین علی بن محمد بن عیسی (1419)، شرح الاشمونی لالفیة ابن مالک، بیروت، لبنان: دارالکتب العلمیه.
    6. الهی، بهرام (1377)، آناتومی اندام (اندام تحتانی، مفاصل)، چاپ دوازدهم، تهران: انتشارات جیحون.
    7. بخاری، محمد بن اسماعیل (1429)، صحیحی البخاری، ط اولی، دمشق-سوریه: مؤسسی الرسالة ناشرون.
    8. بندر ریگی، محمد (1264)، منجد الطلاب، تهران: انتشارات اسلامی ناصرخسرو.
    9. جوهری، اسماعیل بن حماد (بی‌تا)، الصحاح تاج الله و صحاح العربیة، بیروت: دارالعلم للملایین.
    10. حلّی، حسن بن یوسف (1413)، مختلف الشیعه، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
    11. دهخدا، علی‌اکبر (1377)، لغت‌نامه دهخدا، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، زیر نظر محمد معین و سید جعفر شهیدی.
    12. رازی، محمد بن زکریا (1387)، منصوری فی الطب، مترجم: محمدابراهیم ذاکر، تهران: انتشارات دانشگاه علوم پزشکی.
    13. راغب اصفهانی، حسین (1427)، مفردات الفاظ القرآن، قم: منشورات طلیعه النور، ط 2، چایخانه مسلمان‌زاده.
    14. زبیدی، مرتضی (1414)، تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت: دارالفکر.
    15. سبزواری، محمدباقر (بی‌تا)، ذخیرۀ المعاد، قم: مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث کتابخانه مدرسه فقاهت.
    16. سیستانی، سید علی (1386)، العقائد اللاسلامیه، قم: للدراسات الاسلامیة.
    17. طبرسی، امین الاسلام (1406 ق)، مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن، تهران: انتشارات ناصرخسرو.
    18. طلحان، ابو عبدالرحمان المعروس (1431)، خطب و دروس الشیخ عبدالرحیم، دمشق: الکتاب مرقم آلیا.
    19. عاملی (شیخ بهایی)، محمد بن حسین (بی‌تا)، الکشکول، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.
    20. عمید، حسن (1377)، فرهنگ لغت فارسی عمید، تهران: موسسه انتشارات امیرکبیر.
    21. فارس زکریا، ابوالحسن احمد (1387)، ترتیب المقاییس الله، قم: مرکز دراسات الحوزه و الجامعه، مؤسسه چاپ زیتون.
    22. فراهیدی، عبدالرحمان (بی‌تا)، العین، با تحقیق مخزومی و سامرائی، بیروت: دارمکتبة الهلال.
    23. فوزی النعالی، مختار (1429)، موسوعه الالفاظ القرآنیه، قم: موسسه انتشارات دارالعلم.
    24. فیض کاشانی، محسن (1418)، علم‌الیقین، با تحقیق بیدارفر، قم: انتشارات بیدار.
    25. قرشی، علی‌اکبر (1412)، قاموس القرآن، چ 6، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
    26. الکساندر نیومن دورلند، ویلیام (1382)، فرهنگ مصور پزشکی، ترجمه دکتر محمد هوشمند ویژه، تهران: انتشارات فرهنگ معاصر.
    27. الکورانی العاملی، علی (1386)، العقاید الاسلامیه، قم: مرکز المصطفی للدراسات الإسلامیه، با اشراف آیت‌الله سید علی سیستانی.
    28. مصطفی، ابراهیم (1426)، المعجم الوسیط، باقری، ط 5، تهران: مؤسسه الصادق للطباعة و النشر.
    29. معلوف، لوییس (1364)، المنجد فی اللغة، تهران: چاپ افست، چایخانه آرمان، انتشارات اسماعیلیان.
    30. مقداد سیوری، فاضل (1369)، کنز العرفان فی فقه القرآن، تهران: انتشارات المکتبة المرتضویة چاپخانه حیدر.
    31. نوری، جعفر (1398)، الصراع بین الامویین و مبادی الاسلام، قاهره: دارالعلم للطباعه.

    ب) منابع انگلیسی

    1. Barbara Janson cohen,Ann Depetris, wolters Kluwer Philadel Phia, Ncwyork
    2. www.Iranorthped,Fa,news.
    3. A. Corpus and Courses of Al-Sheikh Abdul Rahim. Damascus, Aliba Tabriz. 1431. 15

     

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 14 آبان 1401
  • تاریخ بازنگری: 19 مهر 1402
  • تاریخ پذیرش: 19 مهر 1402

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار