اعتبارسنجی فقهی ادله مُثبته ارزش زمانی پول

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، دانشکده اقتصاد، دانشگاه خوارزمی، تهران

2 دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکده الهیات، دانشگاه قم

10.22091/rcjl.2024.11110.1068

چکیده

بر مبنای نظریه ارزش زمانی پول، پول دارای ارزشی است که با مرور زمان دچار تغییر می‌شود و در هر مقطع زمانی دارای ارزشی است که با نرخ تنزیلی در پرداخت‌ها و یا دریافت‌های بعدی تغییر می‌نماید. این نظریه بیانگر تفاوت ارزش فعلی و آتی پول بوده و در اقتصاد و مدیریت مالی به‌عنوان اصل موضوعه از چنان مقبولیّت عامّی برخوردار است که اکثر قائلان به آن، ادلّه خود برای اثبات این نظریّه را به‌صورت تفصیلی بیان نکرده­­اند و در مکتوبات اقتصادی و مالی نیز این ادلّه در قالب بحثی مستقلّ بیان نشده است؛ امّا می­توان توجیهات هفت‌گانة را برای اثبات آن مطرح نمود. این مقاله با رویکرد تحلیلی – توصیفی به روش کتابخانه‌ای علل چرایی هفت‌گانة که برای پذیرش نظریه ارزش زمانی پول ممکن است مورد تمسک قرار می‌گیرد را از منظر فقهی واکاوی می‌نماید. دلایل و توجیهات پذیرش این نظریه فی‌الجمله از منظر فقهی بلااشکال است.

تازه های تحقیق

1) نتیجه‌گیری

نظریه ارزش زمانی پول از مفاهیم اساسی اقتصادی و پایه شکل‌گیری بازارهای مالی می‌باشد این نظریه امری عقلایی و عرفی بوده و برخی ادله پذیرش آن مانند ترجیح مصرف در زمان حال، ترجیح مثبت زمانی و تورم قابل‌قبول می‌باشد و ادله­ای نظیر نرخ بهره و ارزش پولی زمان از منظر فقهی اعتباری ندارند و لذا می­توان گفت دلایل و توجیهات پذیرش این نظریه فی‌الجمله از منظر فقهی استبعادی نداشته و بلااشکال است. البته باید توجه نمود که اثبات اعتبار مطلق مفاد نظریه ارزش زمانی پول، به معنای پذیرش مطلق کارکرد درآمدزایی آن در تمام عقود نمی‌باشد و کارکرد ارزش زمانی پول در فعالیت‌های اقتصادی انتفاعی معتبر و در سایر فعالیت‌های اقتصادی که در ماهیّت آن، انتفاع تجاری و کسب سود لحاظ نشده است؛ مانند قرض، اعتبار شرعی ندارد و نمی‌تواند دلیلی برای اثبات قرض ربوی باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Fiqhi Validation of the Legal Foundations of the Time Value of Money

نویسندگان [English]

  • Seyyed Sadegh Tabatabaei Nejad 1
  • mohammad taghi tolami 2
1 Assistant Professor, Faculty of Economics, Kharazmi Univeristy, Tehran, Iran
2 PhD Student of Fiqh and Fundamentals of Islamic Law, Faculty of Theology, University of Qom, Qom, Iran
چکیده [English]

Based on the theory of the time value of money, currency possesses a value that changes over time, and at any given moment, its value is affected by a discount rate in subsequent payments or receipts. This theory delineates the distinction between the present and future value of money and enjoys such widespread acceptance in economics and financial management that most proponents do not elaborate on their justifications for this theory in detail. Additionally, in economic and financial literature, these justifications are seldom presented in a standalone discussion. However, seven rationales can be posited to substantiate this theory. This article adopts a descriptive-analytical approach, utilizing library research to explore the seven potential justifications for the acceptance of the time value of money from an Islamic-jurisprudential perspective. The reasons and justifications for accepting this theory are fundamentally sound from this standpoint.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Time Value
  • Money
  • Interest
  • Opportunity-Cost
  • Temporal Preference

مراجع

  1. قرآن کریم

    1. تولمی، محمدتقی (1402ق). بررسی فقهی ارزش زمانی پول. قم: مؤسسه انتشارات حوزه‌های علمیه، چاپ اول.
    2. تولمی، محمدتقی؛ نوذری، فردوسیه؛ خلیل‌زاده، محمدرضا (1402ق). بررسی فقهی ـ حقوقی نظریه ارزش زمانی پول و گستره کارکرد آن. آموزه‌های فقه مدنی، 15(28)، 125-150.
    3. تولمی، محمدتقی؛ راغبی، محمدعلی (1402ق). بررسی و نقد نظریه‌های ارزش مبادلی با تأکید بر تمایز ارزش شأنی و فعلی. فقه و اصول، 55(1)، 75-95.
    4. حر عاملی، محمد بن حسن (1409ق). وسائل الشیعه. قم: مؤسسه آل‌البیت علیهم‌السلام.
    5. حلی، حسن بن یوسف (1415ق). مختلف الشیعه. قم: جامعه مدرسین.
    6. حلی، حسن بن یوسف (1414ق). تذکرة الفقهاء. قم: مؤسسه آل‌البیت علیهم‌السلام، چاپ اول.
    7. دلالی اصفهانی، رحیم؛ واعظ برزانی، محمد؛ زارعیان، سعید (پاییز 1395). تأثیر ترجیح زمانی بر رشد اقتصادی. فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی رشد و توسعه پایدار، 16(3).
    8. رجایی، کاظم (1385). ماهیت بهره و کارایی اقتصادی آن. قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
    9. زاهدی، وفا؛ پیغامی (پاییز و زمستان 1388). پول و زمان در نظریه توسعه اقتصاد اسلامی. دو فصلنامه علمی تخصصی اقتصاد اسلامی، 2(1).
    10. زمانی فراهانی، مجتبی (1391). پول، ارز و بانکداری. تهران: ترمه، چاپ شانزدهم.
    11. سبزواری، سید عبدالاعلی (1413ق). مهذب الأحکام. قم: مؤسسه المنار، چاپ چهارم.
    12. شهید ثانی، زین‌الدین بن علی (1410ق). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة. قم: کتاب‌فروشی داوری، چاپ اول.
    13. طباطبائی‌نژاد، سید صادق (1403ق). وقف پول از منظر فریقین. آموزه‌های فقه و اصول مقارن.
    14. طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم (1421ق). حاشیه المکاسب. قم: مؤسسه اسماعیلیان، چاپ دوم.
    15. طوسی، محمد بن حسن (1387ق). المبسوط فی فقه الإمامیه. تهران: المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة، چاپ سوم.
    16. فرزین وش، اسدالله؛ ندری، کامران (1381). ربا، بهره قراردادی و بهره طبیعی. تحقیقات اقتصادی.
    17. عربی، سید هادی؛ میثمی، حسین (1397). پول و بانکداری اسلامی. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
    18. علی‌نقی لنگری، محمدامین (1394). الگوی مطلوب سود بانکی در نظام بانکداری اسلامی بر اساس آموزه‌های فقه امامیه. پایان‌نامه دکتری، رشته مدیریت مالی، دانشگاه امام صادق (ع)، تهران.
    19. عیسوی، محمود (1402ق). بررسی فقهی و اقتصادی پدیده خلق پول. فصلنامه علمی اقتصاد اسلامی، 23(90)، 5-36.
    20. فتانت، محمد (1376). ارزش زمانی پول از منظر مدیریت مالی و فقه جعفری. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه امام صادق (ع).
    21. مکارم شیرازی، ناصر (1365). تفسیر نمونه. قم: دارالکتب الاسلامیه.
    22. موسویان؛ علیزاده اصل (1394). بررسی رابطه ریسک و غرر در بازارهای اسلامی. مجله علمی پژوهشی اقتصاد اسلامی، 15(59).
    23. نجفی، محمدحسن (1404ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام. بیروت: دار احیاء التراث العربی، چاپ هفتم.
    24. یوسفی، احمدعلی (1377). ماهیت پول و راهبردهای فقهی و اقتصادی آن. قم: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 12 مرداد 1403
  • تاریخ بازنگری: 15 مهر 1403
  • تاریخ پذیرش: 21 مهر 1403

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار